I. FRANCHISE KAVRAMI

 Franchise Türkçe’de tam olarak karşılığı bulunmayan kelimelerden biri olup, kelime anlamı “belirli bir alanda mal veya hizmetlerini satmak isteyen birine bir şirket tarafından verilen izin” olarak nitelendirilebilir.[1] Bu tanımdan bir işin başka bir şirketin iznine bağlı olacak şekilde yapılması halinde franchise kavramının kullanılabileceği anlaşılmaktadır.

Franchise ilişkisi sonucu doğan franchise sözleşmesinin tanımı ise şu şekilde yapılabilir: franchise verenin şahsi bilgisi dahilinde bulunan herhangi bir mal veya hizmetin üretim, pazarlama, işletme ve ifasına dair sistemini oluşturan fikri unsurlar üzerinde franchise alana kullanma hakkı tanınması ile franchise alanı franchise verenin iş organizasyonuna dahil edecek şekilde akdedilen bir sözleşme olarak nitelendirilmiş, franchise alanın organizasyona dahil olarak hizmetlerin sürümünü kendi nam ve hesabına yapmayı ve desteklemeyi, ayrıca franchise verene belirli bir ücret ödemeyi taahhüt ettiği sözleşmedir.[1]

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun tanımına göre de “Franchise sözleşmesi; konusu mal ve/veya hizmetin sürümü ve dağıtımı olan sürekli borç ilişkisi doğuran bir sözleşme olup, bu sözleşme ile mal ve/veya hizmeti üreten ve/veya satan franchise veren; adı, sembolü, markası gibi gayri maddi mal ve değerlerini kullanarak bunların sürümünü yapma hakkını bir bedel karşılığında, belirli bir bölgede kendi ad ve hesabına çalışan bağımsız kişilere (franchise alanlara) vermeyi borçlanmaktadır. Franchise veren bu sözleşme ile mal ve/veya hizmetlerin en iyi şekilde pazarlanmasını sağlamak için pazar araştırması ve tanıtım (reklam) yapmak, bu konuda kendine özgü bir anlayış geliştirerek bir organizasyon kurmak ve franchise alanları çalışmalarından yararlandıracak şekilde bu organizasyona dahil etmek yükümlülükleri üstlenmektedir. Franchise alan ise, franchise bedeli ödeme dışında ayrıca sözleşme konusu malların sürümünü destekleme, bu konudaki tüm bilgileri franchise verene aktarma, franchise verenin pazarlama ilkelerine ve talimatlarına uyma, eğitim programlarına katılma ve bu doğrultuda işletmeyi yürütme yükümlülüğü altına girmektedir.”[2]

II. BENZER SÖZLEŞMELERDEN FARKLARI

A. Tek Satıcılık Sözleşmesinden Farkı

Her iki sözleşme tipinde de satıcı kendi nam ve hesabına bağımsız olarak çalıştığı için bu iki sözleşme birbirine benzemektedir.[3] Tek satıcılık sözleşmesinde sağlayıcı, ürünlerin belirlenen bir bölgede satışını yapma hakkını tek satıcıya vermekte, tek  satıcı ise belirlenen bir bölgede satacağı ürünlerin sürümünü artırmayı üstlenmektedir, franchise sözleşmesinde franchise alan da benzer bir borcu üstlense de, franchise veren sadece ürünlerin satışını yapma hakkını vermemekte, bununla beraber pazarlama, işletme ve bunlara dair fikri unsurları da paylaşmaktadır.[4]

Öte yandan franchise alan franchise verenin sistemine entegre olarak onun belirlediği kurallara göre çalışmaktadır. Ancak tek satıcılık sözleşmelerinde satıcı sağlayıcının iş ve çalışma düzenine yahut organizasyonuna entegre olmak zorunda değildir. Bu bağlamda franchise alan, franchise verenin bağımlı bir şubesi olarak nitelendirilebilir.[5]

Son olarak tek satıcılık sözleşmesinde sağlayıcının belirli bir bölgede malların yalnızca tek satıcıya gönderilmesi yükümlülüğü, yani bir nevi tek satıcının tekel olma hakkı bulunmaktadır.[6] Ancak franchise ilişkisinde böyle bir durumdan söz edilemez.

B. Lisans Sözleşmesinden Farkları

Lisans sözleşmesi, lisans verenin, lisans alana bir bedel karşılığında fikri veya sınai bir hakkı yahut maddi olmayan bir malı kullanma ve yararlanma hakkını vermeyi üstlendiği bir sözleşmedir.[7] Franchise sözleşmesinin tanımında da görüleceği üzere franchise sözleşmesi kendi içinde lisans sözleşmesinin özelliklerini barındıran ancak daha geniş bir sözleşmedir.[8] Yukarıda tanımladığımız üzere franchise sözleşmesinde franchise alan franchise verenin organizasyonuna entegre olmakta ve mal veya hizmet satışını artırma yükümlülüğü bulunmaktadır. Lisans sözleşmesinde ise lisans alanın böyle bir yükümlülüğü bulunmamaktadır. Ayrıca franchise alan franchise verenin ticaret unvanından yararlanma hakkı da bulunmaktadır. Lisans sözleşmesinde ise böyle bir haktan söz edilemez.[9]

C. Acentelik Sözleşmesinden Farkları

Acentelik sözleşmesinde acente, satışa aracılık yapmakta, vekili olduğu kişinin nam ve hesabına iş görmektedir. Acente bağımsız bir tacir niteliğini haiz olup, franchise verenden farklı olarak yalnızca vekili olduğu kişiyi temsil yetkisi bulunmaktadır.[10] İki sözleşmenin birbirinden en net şekilde ayrıldığı konu, franchise verenin franchise alan üzerinde oldukça yoğun bir hakimiyeti bulunmakta iken, acentelik sözleşmesinde tacirin acente üzerinde franchise ilişkisinde olduğu gibi yoğun bir ilişki bulunmamaktadır.[11] Bunun yanı sıra acente vekili olduğu tacirin teknik bilgi ve becerisinden yararlanamamaktadır.

III. FRANCHISE SÖZLEŞMESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ, TARAFLARIN BORÇLARI VE SONA ERMESİ

A. Hukuki Niteliği

Franchise sözleşmesinin tanımı incelendiğinde iki tarafa borç yükleyen, sürekli nitelikte bir sözleşme olduğu görülecektir.[12] Franchise sözleşmesi yürürlükteki kanunlarda düzenlenmiş bir sözleşme olmadığından atipik bir sözleşme olduğu söylenebilecektir.[13]

Öğretideki bir görüşe göre[14] franchise sözleşmesi kendine özgü (sui generis) bir sözleşme olarak kabul edilirken, diğer bir görüşe[15] göre karma sözleşme olarak kabul edilir. Franchise sözleşmesinin satış sözleşmesi, lisans sözleşmesi, adi ortaklık sözleşmesi, tek satıcılık sözleşmesi ve vekalet sözleşmesinin belli unsurlarını ve özelliklerini taşıması, bu sözleşmenin karma sözleşme olarak yorumlanmasına neden olduğu söylenebilir.[16]

B. Franchise Sözleşmesinde Tarafların Borçları

1. Franchise Alanın Borçları

Sözleşmenin tanımı yapılırken belirtildiği üzere franchise alan ücret ödemekle yükümlüdür. Franchise ilişkisinde taraflar başlangıç ücreti ve periyodik ücret olarak iki tipte ücret kararlaştırabilirler.[17] Başlangıç ücreti sözleşmeye girişte, franchise verenin franchise alana yaptığı çeşitli yardımlar ve sisteme girmenin karşılığı olarak ödenen bir ücrettir.[18] Periyodik ücret ise, franchise alanın cirosuna göre belirlenen, uygulamada ise genelde asgari bir tutarın belirlendiği ve franchise alanın cirosu ne kadar olursa olsun bu tutarı ödemekle yükümlü tutulabildiği bir ücrettir.[19]

Franchise alan, sözleşme konusu hizmet veya malın sürümünü geliştirip artırma borcu bulunmaktadır.[20] Franchise ilişkisinde franchise alanın bu işi yürütüp geliştirmek için gerekli tanıtımları yapması, reklam faaliyetlerine başvurması gerekmektedir.[21]

Franchise alan franchise verenin sistemine entegre olduktan sonra, onun verdiği emir ve talimatlara uyma yükümlülüğü altına girecek, franchise verenin tüm denetim ve kontrolüne katlanma borcu altına girmektedir.[22]  Ayrıca franchise veren ile yaptığı iş niteliği de göz önüne alındığında franchise alanın sır saklama yükümlülüğünün de doğacağını, franchise verenin teknik bilgi ve fikri ve sınai unsurları franchise alan ile paylaşması nedeniyle söyleyebiliriz.[23]

2. Franchise Verenin Borçları

Franchise verenin franchise alanı genel anlamda aydınlatma yükümlülüğü bulunmaktadır. Franchise veren, franchise alanı yapılacak işin teknik bilgileri, fikri ve sınai unsurlarına dair bilgilendirmek, ekonomik başarıya dair yol tecrübelerini aktarmakla yükümlüdür.[24]

Bununla beraber daha önce belirttiğimiz fikri ve sınai unsurları ve hakları franchise alana devir borcu bulunmaktadır.[25] Bu yükümlülük franchise verenin asli yükümlülüğüdür zira franchise alanın işi sözleşmeye uygun şekilde yapması, franchise verenin sistemine tam anlamıyla entegre olması için bu bilgilerin paylaşılması önem arz etmektedir.[26] Bu bilgileri paylaşmasının ardından da franchise alanı işin kurulmasını devam eden süreçte de desteklemesi ve yol göstermesi gerekmektedir.[27]

Franchise veren gerekli malzeme ve ürünleri franchise alana teslim etmekle yükümlüdür.[28] Franchise alanın, franchise verenin sistemine entegre olmasının ardından, o sistemin standartlarına uygun kalitede ürün ve hizmet sunabilmesi için franchise verenin bunları teslim etmesi gerekmektedir.[29]

C. Franchise Sözleşmesinin Sona Ermesi

Franchise sözleşmeleri, sözleşmede kararlaştırılan sürenin dolması, sözleşmede öngörülen sürelere uyulmak suretiyle olağan yollarla veya olağanüstü fesih yoluyla sona erebilir.[30]

1. Sürenin Sona Ermesi

Sözleşmede taraflarca franchise ilişkisinin süreli olarak kararlaştırılması mümkündür, bu sürenin sona ermesi ile franchise sözleşmesi de sona erecektir. Uygulamada ise genelde taraflarca asgari bir süre kararlaştırılır, bu süre sonunda ise taraflardan birinin sözleşmeyi sona erdirme yönünde bir iradesi beyan etmemesi halinde sözleşmenin belirli bir süre uzayacağı kararlaştırılır.[31]

2. Olağan Fesih Yoluyla Sona Ermesi

Franchise sözleşmesinde makul bir süre öngörülerek bildirimde bulunmak suretiyle sona erdirilebilir.[32]  Franchise sözleşmesinde yatırım tutarları ve işler büyük olabildiğinden bildirim süreleri için makul bir süre taraflarca belirlenmelidir zira feshe dair hazırlıklar ve yapılacaklar ciddi bir zaman isteyebilecektir.

Franchise sözleşmeleri ciddi anlamda güven ilişkisi gerektiren sözleşmeler olduğundan taraflar arasındaki güçlü bağımlılık makul bir süre olmadan yapılacak bildirimin iki tarafın da ticari menfaatlerine zarar verebilecek durumlara neden olabilir.[33]

3. Olağanüstü Fesih Yoluyla Sona Ermesi

Sözleşmenin bu şekilde sona ermesi bir tarafın haklı ve önemli bir sebep göstererek ileriye dönük olarak fesih beyanında bulunması ile gerçekleşir.[34] Bu sebeplere taraflardan birinin borçlarını yerine getirmemesi yahut tarafların öngöremeyeceği ölçüde sözleşmeden doğan yükümlülüklerini ifa etmeyi zorlaştıran sebeplerin ortaya çıkması ile gerçekleşebilir. Sözleşmeyi taraflardan biri için çekilmez kılan sebeplerden birinin doğması halinde bu olağanüstü fesih sebebi olarak ileri sürülebilecektir.[35]

Uygulamada rastlanan franchise sözleşmelerinde genellikle bu olağanüstü fesih sebepleri sayılmaktadır. Bu şekilde sebeplerin sayılması ise sözleşmenin hangi nedenlerle olağanüstü şekilde feshedilebileceğini sınırlayıcı değildir. Taraflar sözleşmede öngörülmemiş bir nedenle de sözleşmeyi feshedebilirler.

IV. MASTER FRANCHISE KAVRAMI

Uluslararası alanda yapılan franchise faaliyetleri zaman içinde birçok tüketici hizmeti için artmakta[36] ve bu durum franchise veren konumundaki firmalar çeşitli yayılma politikaları izlemişlerdir. Master franchising yönteminin bu ihtiyaçtan doğduğu söylenebilir. Franchise veren, yabancı bir ülkede birden fazla kişiye franchise verebilir ve bu ülkenin pazarına girebilir ancak tek tek her franchise alanla sözleşme akdedilmesi teoride mümkün olsa da ticaret hayatının hızı ve gereklilikleri dikkate alındığında tercih edilebilir olmadığı görülecektir.[37] Bundan ötürü franchise veren belli bir bölgede bir kişiye master franchise vererek, master franchise alana o bölgede franchise veren gibi işlem yapma hakkına sahip olur. Bu şekilde üç aşamalı bir sistem uygulamada geliştirilmiştir.[38] Franchise veren master franchise alanı franchise sisteminin sunumu ve geliştirilmesinde asiste etmeli ayrıca ekonomik, idari ve hukuki denetlemelerle denetlemelidir.[39] Master franchise alan, bölgesindeki franchise alanlara karşı franchise veren gibi sorumlu olup, franchise verene karşı da ücret ödemekle yükümlüdür, master franchise alanı bir çeşit bölge müdürü/yöneticisi olarak görebiliriz.[40] Bu durum master franchise alanın bölgedeki franchise ilişkisi bakımından tekel halinde olması ile de açıklanır.

ULUSLARARASI FRANCHİSE SÖZLEŞMELERİNE UYGULANACAK HUKUKUN BELİRLENMESİ

I. TARAFLARIN HUKUK SEÇİMİ

Taraflar akdettikleri franchise sözleşmesine uygulanacak hukuku kendi iradeleriyle belirleyebilirler. Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un[41] 24. maddesi ve 28. maddesinde bu hususun altı çizilmiş ve tarafların sözleşmeye hangi hukukun uygulanacağını seçebileceği belirtilmiştir. Bu durum maddi hukuktaki irade özerkliği prensibinin milletlerarası özel hukuktaki yansıması olarak görülebilir.[42] Tarafların hukuk seçimi yapmaları, bir bağlama noktası oluşturacaktır zira uyuşmazlığa uygulanacak hukuku belirleyen öge konumundadır. MÖHUK 24. madde hükmü göz önüne alındığında lex fori’nin kanunlar ihtilafı kurallarının tarafları hukuk seçimi yapma konusunda yetkilendirdiği görülecektir.[43] Taraflar bu noktada hukuk seçerken dikkatli olmalıdırlar zira, hukuk seçimi ile bir hukukun seçilmesi mümkünken, bir hukukta yer alan bazı hükümleri sözleşme hükmü olarak kabul edilmesi (incorporation) da mümkündür.[44] Yabancı hukuk kuralları incorporation yoluyla sözleşme hükmü haline getirildiğinde, sözleşmenin esasına uygulanacak olan emredici hukuk kurallarına aykırı olmaları halinde, bu şekilde sözleşmeye eklenmiş hükümler geçerli olmayacaktır.[45] Incorporation yoluyla sözleşme içine dahil edilen yabancı hukukun hükümlerinde sonradan değişikliklerin meydana gelmesi halinde sözleşme hükümleri bu değişikliklerden etkilenmez.[46]Ancak hukuk seçimi yapılması halinde, sonradan meydana gelen değişiklikler, sözleşmeye uygulanacak kuralları etkileyecektir.[47] Taraflar hukuk seçimini açıkça belirleyebilirler. Uygulamada da karşımıza çıkan sözleşmelerde yaygın olan yöntem bu şekildedir. Taraflar sözleşmenin özellikle son maddelerinde sözleşmeye hangi hukukun uygulanacağını hususunda bir madde eklerler ve bu maddenin yanında yahut hemen altında hangi mahkemelerin yahut hakemin yetkili olduğu kararlaştırılır. Hukuk seçiminin zımnen de yapılması mümkündür.[48] Bu ihtimalde uygulanacak hukukun belirlenmesi için sözleşmenin objektif unsurları, tarafların bazı beyanları ve fiilleri yardımıyla açıklanabilecektir.[49]

Taraflar belli bir devletin hukukunu seçmek yerine, ticari örf ve adetler ile hukukun genel ilkeleri doğrultusunda hazırlanmış kaynakların uygulanmasını tercih edebilirler. Bu kurallar lex mercatoria olarak adlandırılmaktadır.[50] Bu kaynaklar irade özerkliği bağlamında taraflarca sözleşmede kararlaştırılabilir. Ancak bu kaynaklar gerçek manada bir hukuk olmadığı için hukuk seçimi olarak kabul edilmeyecek, incorporation olarak kabul edilecektir.[51] Bu nedenle MÖHUK 24 uyarınca tespit edilen ve sözleşmeye uygulanacak olan hukukun emredici aykırı olamayacaktır.

II. UYGULANACAK HUKUKUN OBJEKTİF OLARAK TESPİTİ

Franchise sözleşmelerinde taraflarca herhangi bir hukuk seçimi yapılmaması halinde, sözleşmenin en sıkı bağlantılı olduğu hukukun tespit edilmesi gerekmektedir. Bu hukukun tespiti için çeşitli bağlama noktaları incelenerek bir karara varılması gerekmektedir. MÖHUK 24/4 hükmü uyarınca en sıkı ilişkili hukukun uygulanacağı belirtilerek karakteristik edim kavramına dikkat çekilmiştir. Bu hükümde karakteristik edim borçlusunun işyeri, bulunmadığı takdirde yerleşim yeri hukuku, birden çok işyeri varsa da sözleşmeyle en sıkı ilişkili işyeri hukukunun uygulanacağı kabul edilmiştir.[52]

Karakteristik edim bir sözleşmeye ona özgün vasfı ve hukuki özelliği veren, diğer edime nazaran rizikosu daha yüksek edim olması nedeniyle sözleşmenin türünün tespitini sağlar. Bir sözleşmede tarafların edimlerinden biri para borcu ödemek ve diğeri ise bunun karşılığında başka bir edimi ifa etmekse sözleşmenin karakteristik edimi para olmayan edim olacaktır.[53]

Franchise sözleşmelerinde bir taraf bir ücret karşılığında geliştirdiği sistem ve markayı başkasına kullandırma hakkı tanırken, diğer taraf oluşturulan sistemi yabancı bir ülkede kullanma, geliştirme ve sürüm artırma borcu altına girmektedir.[54] Burada iki tarafın edimleri farklı olmakla beraber, iki tarafın edimlerinin de sözleşmenin niteliğine benzer ölçüde etki etmelerinden ötürü karakteristik edim tartışması bulunmaktadır.

Öğretideki görüşlerden biri, karakteristik edimin franchise alan tarafın edimi olduğu yönünde görüş belirtir. Bu durumda franchise alanın işyeri hukukunun uygulanacağına ulaşılmaktadır.[55]

04.07.2008 tarihli Roma I Tüzüğü 4/1-e hükmü uyarınca franchise sözleşmelerinin franchise alanın mutad mesken hukukuna tabi olduğu belirtilmiştir. Objektif bağlama kuralı olarak Tüzüğün bu hükmü dikkate alınacaktır.[56]

Ancak franchise’ın kullanıldığı ülke ile franchise alanın mutad meskeni farklı yerler olabilir. Bu durumda Tüzük, sözleşmenin başka bir ülkeyle açıkça daha bağlantılı olması halinde sözleşmeye bu ülke hükümlerinin uygulanacağını aynı maddenin üçüncü fıkrasında öngörmüştür. Ancak öğretideki ağırlıklı kabul edilen görüşe göre franchise sözleşmesinde karakteristik edim, franchise verenin edimidir.[57] Zira franchise veren sistemini paylaşmanın yanı sıra sistemini öğretmekte, fikri ve sınai unsurlarını paylaşmaktadır. Bu edimler olmazsa olmaz niteliğinde olup franchise sözleşmesine niteliğini veren edimlerdir.[58] Kanaatimce de franchise sözleşmesinde franchise veren, işe dair teknik bilgi, know-how, fikri ve sınai unsurları paylaşması, franchise alana işi öğretmesi ve sistemine entegre etmek için çaba harcaması nedeniyle daha büyük riziko altına giren taraftır. Rizikonun daha ağır olması franchise verenin ediminin karakteristik edim olduğunu gösterecektir.

Av. Muhammed İhsan İÇER

[1]Oxford Learner’s Dictionaries, çevrimiçi, https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/franchise_1?q=franchise (E.T. 24.12.2021)
[1] H. Ercüment Erdem, Milletlerarası Ticaret Hukuku, 2. Bası, İstanbul 2020, Oniki Levha Yayıncılık, s. 449, Fikret Eren, Borçlar Hukuku Özel Hükümler, 8. Baskı, Ankara 2020, Yetkin Yayınları, s. 982, Vahit Doğan, Milletlerarası Ticaret Hukuku, 1. Baskı, İstanbul 2020, Savaş Yayınları, s. 415
[2] Hukuk Genel Kurulu, 16.05.2019 tarih, 2017/60 E., 2019/579 K. sayılı kararı, çevrimiçi, https://karararama.yargitay.gov.tr/YargitayBilgiBankasiIstemciWeb/  (E.T. 18.12.2021)
[3] Erdem, a.g.e., s. 452, Doğan, a.g.e., s.453
[4] Erdem, a.g.e., s. 452, Eren, a.g.e., s. 989, Doğan a.g.e., s. 453
[5] Erdem, a.g.e., s. 453, Eren, a.g.e., s. 989
[6] Eren, a.g.e., s. 1038
[7] Eren, a.g.e., s. 990
[8] Erdem, a.g.e., s. 453
[9] Eren, a.g.e., s. 990, Doğan a.g.e., s. 454
[10] Sabih Arkan, Ticari İşletme Hukuku, 23. Baskı, Ankara 2017, Banka ve Ticaret Hukuku Enstitüsü, s. 213
[11] Erdem, a.g.e., s. 454, Doğan, a.g.e., 455
[12] Erdem, a.g.e., 455
[13] Eren, a.g.e., 980
[14] Eren, a.g.e., s. 981
[15] Erdem, a.g.e., s. 455
[16] Erdem, a.g.e., s. 456
[17] Ayşe Güvercin, Milletlerarası Özel Hukukta Franchise Sözleşmeleri, 1. Baskı, Ankara 2021, Beta Yayınları, s.29, Erdem, a.g.e., s.464, Eren, a.g.e., s. 985
[18] Erdem, a.g.e., s.464, Doğan a.g.e., 446
[19] Erdem, a.g.e., s.465, Eren, a.g.e., s. 994, Güvercin, a.g.e., s.29
[20] Eren, a.g.e., s. 994
[21] Eren, a.g.e., s. 995
[22] Erdem, a.g.e., s.467, Eren a.g.e., 996
[23] Güvercin, a.g.e., s. 31, Eren, a.g.e., s. 995, Erdem, a.g.e., s.468
[24] Erdem, a.g.e, s. 470, Güvercin, a.g.e., s. 26, Eren a.g.e, s. 992
[25] Güvercin, a.g.e., s. 26
[26] Güvercin, a.g.e, s. 27
[27] Güvercin, a.g.e, s. 27
[28] Erdem, a.g.e, s. 478
[29] Güvercin, a.g.e., s.28, Eren, a.g.e., s. 993, Erdem, a.g.e., s.478
[30] Erdem, a.g.e., s. 478
[31] Erdem, a.g.e., s.478, Eren a.g.e, s. 996
[32] Erdem, a.g.e, s.480
[33] Güvercin, a.g.e., s. 34
[34] Eren, a.g.e., 997
[35] Eren, a.g.e, 998
[36] Karin Fladmoe Lindquist, International Franchising: Capabilities and Development, Journal of Business Venturing 1996, çevrimiçi, https://reader.elsevier.com/reader/sd/pii/0883902696000560?token=368C208740A03E32E9A9503CB946F6D6F476BA35AB0D091E2B32192CF37250B10A6F4CB433FBC2342D550F36A735A35F&originRegion=eu-west-1&originCreation=20211229072132 (E.T. 28.12.2021)

[37] Erdem, a.g.e., s. 463
[38] Bu konuda ayrıntılı bilgi için bkz. Kevin Maher/John Pratt/Tao Xu, International Master Franchising: The Subfranchises Are Doing What?!American Bar Association 40th Annual Forum on Franchising, çevrimiçi, https://www.americanbar.org/content/dam/aba/events/franchising/course-an17/an17-w24-paper-complete.pdf (E.T. 26.12.2021)
[39] Denetim çeşitleri hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. Maureen Brookes/Angela Roper, International master franchise agreements: An investigation of control from operational, relational and evolutionary perspectives, ResearchGate ,çevrimiçi, https://www.researchgate.net/publication/238599245_International_master_franchise_agreements_An_investigation_of_control_from_operational_relational_and_evolutionary_perspectives(E.T. 27.12.2021) Maher/Pratt/Xu, a.g.e., s.5
[40] Erdem, a.g.e., s. 463, Maher/Pratt/Xu, a.g.e., s.6
[41] 12/12/2007 tarihli, 26728 sayılı Resmi Gazete
[42] Cemal Şanlı, Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlık Çözüm Yolları, Yedinci Bası, İstanbul 2019, Beta Yayınları, s. 52
[43] Burcu İrge Erdoğan, Milletlerarası Özel Hukukta Franchise Sözleşmesine Uygulanacak Hukuk, 1. Baskı, İstanbul 2016, Oniki Levha Yayınları, s. 86-89, Güvercin, a.g.e., s. 97
[44]Nuray Ekşi, Kanunlar İhtilafı Alanında “Incorporation”, Dergipark, çevrimiçi https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/99546 (E. T. 27.12.2021) s.4, Şanlı a.g.e., s. 63
[45] Ekşi, a.g.e., s.4, Şanlı, a.g.e., s. 64
[46] Ekşi, a.g.e., s.5
[47] Ekşi, a.g.e., s.5
[48] Güvercin, a.g.e., s. 100
[49] Güvercin, a.g.e., s. 102
[50] Ayşe Güvercin Şahan, Lex Mercatoria Kaynağı Olarak ICC Model Uluslararası Franchising Sözleşmesi, Dergipark, çevrimiçi, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1400849 (E.T. 12.12.2021Güvercin, a.g.e., 107,
[51] Güvercin, a.g.e., 109
[52] Cemal Şanlı/Emre Esen/İnci Ataman Figanmeşe, Milletlerarası Özel Hukuk, 7. Bası, İstanbul 2019, Beta Yayınları, s. 292
[53] Güvercin, a.g.e., s.121
[54] Erdoğan, a.g.e., s. 135
[55] Güvercin, a.g.e., 122
[56] Erdoğan, a.g.e., s.179-180
[57] Şanlı/Esen/Figanmeşe, a.g.e., s. 294
[58] Güvecin, a.g.e., s.126, Erdoğan, s.181