Ticaret Bakanlığı tarafından çıkarılan “Hamiline Yazılı Pay Senetlerinin Merkezi Kayıt Kuruluşuna Bildirilmesi ve Kayıt Altına Alınması Hakkında Tebliğ”, 06.04.2021 tarih ve 31446 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

I. GİRİŞ

Ticaret Bakanlığı tarafından çıkarılan “Hamiline Yazılı Pay Senetlerinin Merkezi Kayıt Kuruluşuna Bildirilmesi ve Kayıt Altına Alınması Hakkında Tebliğ”, 06.04.2021 tarih ve 31446 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Söz konusu Tebliğ esas itibarıyla 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK) 417/5., 486/2. ve 489. maddelerinde 27.12.2020 tarihli ve 7262 sayılı Kanun’la yapılan değişikliklerin 1 Nisan 2021 tarihinde yürürlüğe girmiş olması ve kanundan kaynaklanan nedenlerle çıkarılmıştır[1].

Tebliğ’de TTK’da 7262 sayılı Kanun’la yapılan değişikliklere uygun olarak 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun (SPK) 13. maddesi uyarınca payları kayden izlenen şirketler (halka açık) dışında kalan anonim şirketlerin çıkardıkları hamile yazılı pay senetlerinin (HYPS) Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş.’ye (MKK) bildirilmesine ve kaydedilmesine ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir. Bir başka ifadeyle, halka açık olmayan anonim şirketlerde de -halka açık anonim şirketlerde olduğu gibi- hamile yazılı pay senetlerinin MKK’ya bildirimi ve kaydı zorunlu hale gelmiştir.

7262 sayılı Kanun’un gerekçesinde de belirtildiği üzere, söz konusu değişiklikler Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun 1617 (2005) sayılı kararının 7. maddesi uyarınca ülkemizin de üyesi olduğu Mali Eylem Görev Gücü (FATF) tarafından kapsamlı olarak geliştirilen uluslararası standartlara uyum sağlama davetinin bir gereği olarak yapılmıştır. Bu bağlamda, halka açık olmayan anonim şirketlerde hamiline yazılı pay senetlerinin sahiplik bilgisinin takip edilebilmesi amacıyla bildirim yükümlülüğü getirilmesi ve pay sahiplerinin MKK nezdinde kayıt altına alınması amaçlanmıştır[2]. Esasen, yapılan bu değişikliklerin bazı Avrupa Ülkeleriyle benzer nitelikte olduğu görülmektedir[3].

Tebliğ’le HPYS’lerde bildirim, kayıt ve devre ilişkin ayrıntılı hükümlere yer verilmiştir. Bu yazıda ağırlıklı olarak, Tebliğ ve dayanağı olan 6102 sayılı TTK’da halka açık olmayan anonim şirketlere ilişkin düzenlemelerin kayıt ve bildirime ilişkin kısımları üzerinde durulacaktır.

II. TEBLİĞ İLE GETİRİLEN DÜZENLEMELER

A. Tebliğ’in Kapsamı

Tebliğ’in 2. maddesinde belirtildiği üzere, Tebliğ ile yapılan düzenleme 6362 sayılı SPK’nın 13. maddesi uyarınca payları kayden izlenen şirketler dışında kalan, bir başka ifadeyle halka açık anonim şirketler tarafından çıkarılan (ihraç edilen) hisse senetleri dışında kalan anonim şirketler tarafından çıkarılan pay senetlerini kapsamaktadır.

Bilindiği üzere, halka açık anonim şirketler yönünden pay senetlerinin senede bağlı olmaksızın elektronik ortamda kayden ihracı esas olup (6362 sayılı SPK, m. 13/1), söz konusu pay senetleri nama veya hamile yazılı olmalarına bakılmaksızın isme açılmış hesaplarda izlenmektedir (m. 13/2).

Tebliğ ile getirilen düzenleme ile halka açık anonim şirketler dışında kalan diğer anonim şirketlerce çıkarılan hamile yazılı pay senetlerinin MKK’ya bildirilmesine ve kaydedilmesine olanak sağlanmaktadır.

1) Pay Senetlerinin Bastırılması ve Dağıtılmasında MKK’ya Bildirim ve Kayıt Yaptırma Zorunluluğu

Tebliğ’le, TTK’nın 486/2. maddesinde yer alan “Hamiline yazılı pay sahipleri ile sahip oldukları paya ilişkin bilgiler, senetler pay sahiplerine dağıtılmadan önce Merkezi Kayıt Kuruluşuna bildirilir.” şeklindeki hüküm uyarınca MKK’ya yapılacak bildirim zorunluluğunun hangi unsurları içermesi gerektiğine ilişkin ayrıntılı hükümlere yer verilmiştir.

Gerçekten de Tebliğ’in pay senetlerinin bastırılması ve dağıtılmasını düzenleyen 4. maddesinin (2) numaralı fıkrasında, şirketi temsile yetkili olanlarca, yönetim kurulu kararı ve bastırılacak her bir senedin dağıtılacağı hamiline yazılı pay sahibinin;

a) Gerçek kişi ise; adı, soyadı, vatandaşlığı, yerleşim yeri, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı değilse yabancı kimlik numarası, mavi kart numarası veya pasaport numarasının,

b) Tüzel kişi ise; unvanı, MERSİS numarası, vergi kimlik numarası veya kayıtlı bulunduğu ülkede verilen sicil numarası ile merkez adresinin,

c) İletişim bilgilerinin,

MKK’ye bildirilerek bu amaçla oluşturulan sisteme kaydedileceği kurala bağlanmıştır.

Keza aynı fıkrada, yapılacak bildirimde şirketin iletişim bilgilerine de yer verileceği, pay senedini sistemde ilgili şirketle ilişkilendirilerek özel algoritma ile üretilen tekil numara altında senet sahibi adına kaydedileceği ve yapılan kayıtlar ve üretilen tekil numaralara ilişkin bilgilerin MKK sisteminden elektronik ortamda alınacağı da hükme bağlanmıştır.

Maddenin (3) numaralı maddesinde ise pay senetlerinin MKK tarafından her bir pay senedi için üretilen tekil numarayı içerecek şekilde şirket tarafından bastırılacağı ifade edilmiştir. Pay senetlerinin bastırılmasına ilişkin yönetim kurulu kararı tescil ve ilan edilecek, ayrıca bağımsız denetime tabi şirketlerde şirketin internet sitesine konulacaktır. Yönetim kurulu kararının tescilinden önce, hamiline yazılı pay senetlerinin MKK sistemine kaydedildiği ticaret sicili müdürlüğü tarafından teyit edilecektir.

Maddenin (5) numaralı fıkrasında, pay senetlerinin bastırılması, MKK’ye bildirilmesi ve pay sahiplerine dağıtılması işlemlerinin pay bedellerinin tamamının ödenmesi tarihinden itibaren üç ay içinde tamamlanması gerektiği de ifade edilmiştir.

TTK’nın 562/13. maddesinde, TTK’nın 486/2. maddesinde belirtilen bildirim yükümlülüğünü yerine getirmeyenlerin 20.000 TL idari para cezasıyla cezalandırılacakları hükmüne yer verilmiştir.

2) Pay Senetlerin Devrinin MKK’ya Yapılacak Bildirimle Hüküm İfade Etmesi

Tebliğ’in 5/1. maddesiyle, hamiline yazılı pay senetlerinin devrine ilişkin hükümler içeren TTK’nın 489. maddesinde yapılan değişiklere ilişkin hükümler getirilmiştir.

Bilindiği üzere, TTK’nın 489/1. maddesi uyarınca, hamiline yazılı pay senetlerinin devrinin şirket ve üçüncü kişiler nezdinde hüküm ifade etmesi için pay senedini devralan tarafından MKK’ya bildirimde bulunulması zorunludur.

Hamiline yazılı pay senedini devralan tarafından gerekli bildirimde bulunulmazsa, devralan bu Kanun’dan doğan paya bağlı haklarını gerekli bildirim yapılıncaya kadar kullanamayacaktır.

Hamiline yazılı pay senedine bağlı hakların şirkete ve üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilmesinde MKK’ya elektronik yöntemlerle yapılan bildirim tarihi esas alınır (TTK, m. 489/2; Tebliğ, m. 10).

Tebliğ’in 5. maddesinin (2) numaralı fıkrasında ise Tebliğ’in 4. maddesindeki düzenlemeye paralel olarak, pay senedinin devralan kişinin kimlik, adres ve iletişim bilgilerinin de MKK’ya bildirilmesi gerektiği ifade edilmiştir.

TTK’nın 562/13. maddesi uyarınca, payı devralan kişi, TTK’nın 489/1. maddesinde yer alan bildirim yükümlülüğünü yerine getirmemesi halinde 5.000 TL idari para cezasıyla cezalandırılacaktır.

3) Pay Sahipleri Çizelgesinin MKK’dan Sağlanacağı

Tebliğ’in 7/1. maddesinde, hamiline yazılı pay sahipleri ile sahip oldukları paya ilişkin bildirimlere dayalı kayıtların MKK tarafından oluşturulan elektronik ortamda tutulacağı ifade edilmiştir.

TTK’nın 417/1. ve Tebliğ’in 6. maddesinde ise genel kurulu toplantıya çağıranların genel kurula katılabilecekler listesini düzenlerken hamiline yazılı pay sahipleri bakımından MKK’dan sağlanan pay sahipleri çizelgesini dikkate alacakları hükmüne yer verilmiştir. Belirtilen düzenleme, TTK’nın 417/1. maddesinde 7262 sayılı Kanun’la yapılan “Yönetim kurulu, hamiline yazılı pay sahipleri ile Sermaye Piyasası Kanununun 13 üncü maddesi uyarınca genel kurula katılabilecek kayden izlenen payların sahiplerine ilişkin listeyi, Merkezi Kayıt Kuruluşundan sağlayacağı “pay sahipleri çizelgesi”ne göre düzenler.” biçimindeki hükme paralel olarak yapılmıştır.

Pay sahipleri çizelgesinin hazırlanması için, şirketi temsile yetkili olanlarca genel kurul tarihinden en az iki gün önce MKK sistemi üzerinden başvuruda bulunulur. Genel kurul toplantıya mahkeme tarafından yetkilendirilen kayyım veya pay sahibi, azlık, tasfiye memurları tarafından çağrılıyorsa başvuru bunlar tarafından yapılabilir. Pay sahipleri çizelgesinde hamiline yazılı pay sahiplerinin ad ve soyadları veya unvanları, adresleri, sahip oldukları pay miktarı, payların itibarî değerleri ve varsa grupları gösterilir (Tebliğ, m. 6/2).

Pay sahipleri çizelgesi MKK tarafından genel kurul gününden bir önceki gün MKK sistemindeki gün sonu kayıtları esas alınarak hazırlanır. Hazırlanan pay sahipleri çizelgesi genel kurul günü MKK sisteminden genel kurulu toplantıya çağıranlar tarafından alınır (Tebliği, m. 6/3).

Buna karşılık, TTK’nın 1527. maddesi uyarınca genel kurul toplantısına MKK’nın Elektronik Genel Kurul Sistemi ile elektronik ortamda katılım yönteminin uygulanacak olması halinde, bu madde uyarınca ayrıca talepte bulunulmasına gerek olmaksızın pay sahipleri çizelgesi Elektronik Genel Kurul Sisteminden alınır (Tebliğ, m. 6/5).

Dolayısıyla, genel kurula katılabileceklerin listesi yapılırken MKK’dan gönderilen pay sahipleri listesi çizelgesi esas alınacak ve çizelgede ismi bulunmayan pay sahiplerinin genel kurula çağrılması mümkün olmayacaktır.

Bununla birlikte Tebliğ’in Geçici 2. maddesinde, 31.12.2021 tarihine kadar, genel kurulu toplantıya çağıranlar tarafından genel kurula katılabilecekler listesi düzenlenirken geçici 1. madde uyarınca MKK’ya bildirilmek üzere şirkete başvuruda bulunan ancak henüz şirket tarafından MKK’ya bildirilmeyen pay sahiplerinin de dikkate alınacağı ifade edilmiştir.

4) Bildirimlerin Yapılması Usulü

Tebliğ’in 11. maddesinde, bu Tebliğ uyarınca yapılacak kayıt ve bildirimlerin MKK sistemine e-Devlet Kapısı üzerinden elektronik imza, e-devlet şifresi veya T.C. Kimlik Kartı ile erişim sağlanarak veya doğrudan MKK’nin “e-Yatırımcı: Yatırımcı Bilgi Merkezi” uygulamasından giriş yapılarak elektronik ortamda yapılacağı hükmüne yer verilmiştir. Dolayısıyla, kayıt bildirimler belirtilen elektronik ortam araçları dışında başka bir yolla yapılamayacaktır.

5) Şirket ve Pay Sahiplerinin Bilgilendirilmesi

Tebliğ’in 12. maddesinde, şirket ve pay sahiplerinin bilgilendirilmesine ilişkin hükümlere yer verilmiştir. Buna göre, şirket tarafından yapılan bildirim üzerine şirkete ve pay sahibine; devralan tarafından yapılan bildirim üzerine ise devralan ve devredene kaydın oluşturulduğu hususunda MKK tarafından sistemde kayıtlı telefona kısa mesaj veya elektronik posta adresine elektronik posta gönderilmek suretiyle bilgilendirmede bulunulur.

Pay sahipleri, adlarına kayıtlı olan hamiline yazılı pay senetlerine ilişkin bilgilere MKK sistemi üzerinden erişebilir ve bu kayıtlar hakkında MKK’dan tevsik edici belge alabilir. MKK tarafından oluşturulan belgeler tek başına herhangi bir pay sahipliği hakkı tesis etmez.

Şirket ve pay sahipleri daha önce bildirdikleri iletişim bilgilerinde değişiklik olması halinde bu değişiklikleri MKK’ya bildirmekle yükümlüdür. İletişim bilgisinin güncelliğinden ilgili şirket veya pay sahibi sorumludur.

6) Mevcut Pay Sahiplerinin Bildirimde Bulunma Zorunluluğu

Tebliğ’in Geçici 1. maddesinde, bu Tebliğ’in yürürlüğe girdiği tarihte hamiline yazılı pay senedine sahip olanların MKK’ya bildirilmek üzere pay senetleri ve Ek-2’deki örneğe uygun iki suret halinde düzenlenen formla birlikte şirkete başvurmaları gerektiği, aksi takdirde  Kanun’dan doğan paya bağlı haklarını başvuruda bulununcaya kadar kullanamayacakları ifade edilmiştir.

Tebliğ’de bu durumda olanların hangi tarihe kadar şirkete başvurmaları gerektiğine ilişkin bir hüküm bulunmamakla birlikte 7262 sayılı Kanun’un 34. maddesiyle TTK’ya eklenen geçici 14. maddede; hamiline yazılı pay senedine sahip olanların 31.12.2021 tarihine kadar MKK’ya bildirilmek üzere pay senetleri ile birlikte anonim şirkete başvurması gerektiği, başvuru üzerine anonim şirket yönetim kurulunun beş iş günü içinde hamiline yazılı pay sahipleri ile sahip oldukları paya ilişkin bilgileri MKK’ya bildireceği hükmüne yer verilmiştir.

TTK’nın geçici 14/2. maddesinde söz konusu başvuruyu yapmayan pay senedi sahiplerine TTK’nın 562/13. maddesi uyarınca 5.000 TL; başvuruda bulunanları 5 iş günü içinde MKK’ya bildirmeyen yönetim kurulu üyelerine ise yine TTK’nın 562/13. maddesi uyarınca 20.000 TL idari para cezası verileceği belirtilmiştir.

7) MKK Tarafından Verilen Hizmetlerden Ücret Alınması

Tebliğ’in 15/1. maddesinde, bu Tebliğ uyarınca MKK tarafından verilecek hizmetlerden, tahakkuk edecek vergilerle birlikte Tebliğ’in Ek-1’inde belirtilen ücretlerin alınacağı hükme bağlanmıştır. Buna göre, 2021 yılı için şirketin MKK sisteminde ilk kayıt ücreti olarak 150 TL; MKK’ya yapılacak her bildirim için 50 TL; pay sahipleri çizelgesi için 150 TL ve devir bildirim ücreti olarak 50 TL ücret ödenmesi gerekmektedir.

Bu ücretler, her yıl Türkiye İstatistik Kurumu tarafından Türkiye geneli için hesaplanan Tüketici Fiyat Endeksi ve Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksinin, Aralık ayına ilişkin yıllık değişim oranlarının aritmetik ortalaması oranında artırılacaktır.

V. SONUÇ

Yukarıda ayrıntılı olarak açıklandığı üzere, TTK’nın hamiline yazılı pay senetlerine ilişkin olarak 7262 sayılı Kanun’la yapılan değişikliklerin 1 Nisan 2021 tarihinde yürürlüğe girmesiyle birlikte halka açık olmayan anonim ortaklıklarda hamiline yazılı pay senetlerinin MKK’ya bildirimi ve kayıt altına alınma zorunluluğu ortaya çıkmıştır. Yapılan düzenlemelerle artık halka açık olmayan anonim ortaklıklarda hamile yazılı pay senetleri de neredeyse anonimlikten çıkarılıp nama yazılı pay senetlerine yakınlaştırılmaktadır. Söz konusu değişikler için 2021 yılı sonuna kadar bir geçiş dönemi öngörülmüş ve bu süre zarfında şirketlerin ve pay sahiplerinin durumlarını yeni yasal duruma göre düzeltmelerine imkan tanınmıştır.

[1] 31.12.2020 tarih ve 31351 (5. Mükerrer) Resmi Gazete’de yayımlanan 7262 sayılı Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine İlişkin Kanun’un 43/1-a maddesinde TTK’da öngörülen değişikliklerin 01.04.2021 tarihinde yürürlüğe gireceği hükmü yer almaktadır.

[2] Düzenlemeye ilişkin Genel Gerekçe’de aynen;

“Diğer yandan, halka açık olmayan anonim şirketlerde hamiline yazılı pay senetlerinin devrinin yalnızca zilyetliğin devredilmesi suretiyle aktarılabilmesi durumu suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama ve terörizmin finansmanı suçları açısından önemli bir risk faktörü oluşturmaktadır. Belirtilen nedenlerle 13/1/2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununda değişiklik yapılarak halka açık olmayan anonim şirketlerde hamiline yazılı pay senetlerinin sahiplik bilgisinin takip edilebilmesi amacıyla bildirim yükümlülüğü getirilmesi ve pay sahiplerinin Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) nezdinde kayıt altına alınması amaçlanmaktadır.” Denilmiştir.

[3] Damla Gül Tarhan, “Türk Ticaret Kanunu’nda Öngörülen Hamiline Yazılı Pay Senedi Devirlerinin Bildirilmesi Zorunluluğu” (https://blog.lexpera.com.tr/turk-ticaret-kanununda-ongorulen-hamiline-yazili-pay-senedi-devirlerinin-bildirilmesi-zorunlulugu/, Erişim: 06.04.2021).

Av. Z. Fırat Gültekin
LLM, Ekonomi Hukuku