Marka Hakkı ve Sınırları

Marka kavramının kapsamı, 22 Aralık 2016 tarihli 6769 Sayılı Kanun ile yürürlükten kaldırılan 556 sayılı Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 5. Maddesinde “Marka, bir teşebbüsün mal veya hizmetlerini bir başka teşebbüsün mal ve hizmetlerinden ayırt etmeyi sağlaması koşuluyla, kişi adları dahil, özellikle sözcükler, şekiller, harfler, sayılar, malların biçimi veya ambalajları gibi çizimle görüntülenebilen veya benzer şekilde ifade edilebilen, baskı yoluyla yayınlanabilen ve çoğaltılabilen her türlü işareti içerir.” şeklinde tanımlanmıştır. Marka hakkı, sahibinin izni olmadan markanın kullanılmasının önlenmesine yarayan, ayni etkileri olan, gayri maddi ve mutlak bir haktır.¹ 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nda bazı hallerde markanın iptaline karar verileceği düzenlenmiştir. Sınai Mülkiyet Kanunu m.26’da marka iptaline karar verilmesi gereken haller dört ana başlık halinde toplanmıştır. Bunlar,

• tescilli bir markanın beş yıl boyunca haklı bir sebep bulunmaksızın ciddi bir şekilde kullanılmaması,
• garanti markası ve ortak markanın teknik şartnameye aykırı şekilde kullanılması,
• markanın yaygın ad haline gelmesi ve
• markanın yanıltıcı hale gelmesidir.²
• Bu durumların gerçekleşmesi halinde marka, ayırt edicilik işlevini kaybetmektedir.

Marka Hakkının Kullanılması Zorunluluğu ve Kapsamı

Marka, coğrafi işaret, tasarım, patent, faydalı model ve geleneksel ürün adlarına ilişkin hakların korunmasını düzenleyen 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 9. maddesinde “Tescil tarihinden itibaren beş yıl içerisinde haklı bir sebep olmadan tescil edildiği mal veya hizmetler bakımından marka sahibi tarafından Türkiye’de ciddi biçimde kullanılmayan ya da kullanımına beş yıl kesintisiz ara verilen markanın iptaline karar verilir.” hükmü düzenlenmiştir. Yargıtay 11. Hukuk Dairesi’nin 14.06.2019 tarihli kararında da belirttiği üzere “… bu düzenleme ile kanun koyucunun Markalar Sicili’ni kullanılmayan markalardan arındırma amacını güttüğü anlaşılmaktadır.”.

Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 9. maddesinin 2 ve 3. fıkralarında ise “markanın kullanılması” sayılan haller düzenlenmiştir. Buna göre markanın ayırt edici unsurları değiştirilmeksizin farklı unsurlarla kullanılması ile markanın sadece ihracat amacıyla mal veya ambalajlarda kullanılması, markanın kullanılması kapsamındadır. Aynı zamanda, markanın bir başkası tarafından marka sahibinin izni alınarak kullanılması da hakkın marka sahibi tarafından kullanımı olarak kabul edilecektir.

Ayrıca madde lafzında “haklı bir neden olmadan” denildiğine göre markanın haklı bir nedene dayanılarak kullanılmaması hali, markanın kullanılması zorunluluğunun bir istisnasını teşkil etmektedir. Buna göre haklı nedenin devam ettiği süre, beş yıllık kullanmama süresi hesaplanırken dikkate alınmayacaktır. Nelerin haklı neden olarak görüldüğü kanunda sayılmamış olup somut olayın niteliklerine göre hakim tarafından takdir edilecektir.³ Ancak genel olarak haklı nedenden kasıt markanın kullanılmasını engelleyen ve marka sahibine isnat edilemeyen vakıalardır.⁴

Marka İptal Talebi

Yalnızca Türk Patent ve Marka Kurumu nezdinde tescil edilmiş markalara karşı marka iptal talebinde bulunulabilir, aksi takdirde talep reddedilecektir.⁵ Ayrıca iptal talebi olmaksızın bir markanın iptaline resen karar verilmesi mümkün değildir.⁶

SMK m. 26 hükmü uyarınca marka iptali talebinde “ilgili kişiler” bulunabilecektir. Ancak kanunda “ilgili kişiler” hakkında bir tanımlama yapılmamıştır. Bu durumda markanın iptalini talebinde bulunabilecek “ilgili kişilerin” kapsamına markaya konu işareti kullanma imkanı kısıtlanan ya da kısıtlanma tehlikesi olan gerçek veya tüzel kişiler gibi markanın iptal edilmesinde hukuki menfaati bulunan kişiler dahil olabilecektir.⁷

SMK m. 26 hükmü uyarınca markanın iptali talepleri için Türk Marka Kurumu yetkili kılınmıştır. Ancak anılan madde Kanun’un yayım tarihinden 7 yıl sonra yani 10 Ocak 2024’te yürürlüğe girecek olup, bu tarihe kadar iptal davaları için Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemeleri görevlidir.

Sonuç Olarak; Tescil tarihinden itibaren beş yıl içerisinde haklı bir sebep olmadan tescil edildiği mal veya hizmetler bakımından marka sahibi tarafından Türkiye’de ciddi biçimde kullanılmayan ya da kullanımına beş yıl kesintisiz ara verilen markanın iptaline karar verilecektir.

Fırat Gültekin & Partners

1. TEKİNALP, Ünal; Fikri Mülkiyet Hukuku, İstanbul, 3. Bası, 2004, s.21.
2. BEKTAŞ, İbrahim; Sınai Mülkiyet Kanununa Göre Markanın Kullanmama Nedeniyle İptali – AB Adalet Divanı’nın Güncel Kararları Işığında Bir Değerlendirme, Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, Cilt 17/2, 2018, s. 221
3. ALHAS, DERNEKOĞLU; Markanın Kullanılmaması Nedeniyle Hükümsüzlüğü ve İspat Meselesi, Ankara Barosu Fikri Mülkiyet ve Rekabet Hukuku Dergisi, 2014/1, s. 23.
4. Karan, Hakan/Kılıç, Mehmet – Markaların Korunması 556 sayılı KHK Şerhi ve İlgili Mevzuat, Turhan Yayınevi, 1. Bası, Ankara 2004, s 315.
5. ÇOLAK, Uğur; Türk Marka Hukuku, İstanbul, Oniki Levha Yayıncılık, 2018, s. 1015
6. BEKTAŞ, s. 224
7. BAHADIR, Zeynep; Markaların İdari İptal Prosedürü, Ankara Barosu Dergisi, 2017/4, s. 89